Ból z tyłu głowy – przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia

Ból z tyłu głowy potrafi być niezwykle uciążliwy ból głowy, który znacząco wpływa na komfort życia. Ta dolegliwość dotyka wielu pacjentów, a jej przyczyny mogą być różnorodne – od problemów z kręgosłupem szyjnym po poważniejsze schorzenia neurologiczne. Jako fizjoterapeuci, codziennie spotykamy się z pacjentami cierpiącymi na ból potyliczny głowy, który utrudnia im normalne funkcjonowanie. Więcej o różnych rodzajach bólu głowy można przeczytać tutaj.

Ból z tyłu głowy często wiąże się z napięciem mięśni karku i może być skutkiem wielu czynników, które omówimy w tym artykule. Ból z tyłu głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości, z którą pacjenci zgłaszają się do gabinetów. Ból z tyłu głowy wymaga dokładnej diagnostyki, aby określić jego przyczynę. Ponadto, ból z tyłu głowy często towarzyszy osobom pracującym przy biurku i może promieniować do innych części głowy. Bywa również mylony z migreną, jednakże ból z tyłu głowy ma swoje charakterystyczne cechy. Dlatego ból z tyłu głowy nie powinien być ignorowany, szczególnie gdy jest przewlekły lub intensywny.

W tym artykule omówimy najczęstsze przyczyny bólu z tyłu głowy, charakterystyczne objawy oraz skuteczne metody leczenia. Dolegliwość ta, często określana jako szyjnopochodny ból głowy lub migrena szyjna, wymaga właściwej diagnostyki i dostosowanego do przyczyny leczenia. Warto pamiętać, że fizjoterapia stomatologiczna może rozwiązać problem bólu głowy, szczególnie gdy ma on związek z dysfunkcjami układu stomatognatycznego.

Ból z tyłu głowy – charakterystyka

Ból z tyłu głowy to dolegliwość, która może objawiać się na wiele sposobów – od tępego, ćmiącego bólu po ostry, kłujący ból głowy. Może on promieniować do różnych części głowy, karku czy ramion. Ból potylicy jest często związany z problemami kręgosłupa szyjnego, jednak może mieć również inne przyczyny. Co więcej, ból potylicy może być symptomem wielu schorzeń. Dodatkowo, ból potylicy często towarzyszy napięciu mięśniowemu, które jest bardzo powszechne.

Dolegliwości bólowe głowy występują u około połowy do trzech czwartych dorosłych przynajmniej raz w roku. Natomiast przewlekły ból może być definiowany jako występujący przez co najmniej 15 dni w miesiącu i dotyka od 1,7% do 4% dorosłych.

Przyczyny bólu z tyłu głowy

Przyczyny bólu potylicy mogą być różnorodne, dlatego warto je dokładnie zdiagnozować. Przyczyny bólu potylicy warto dokładnie zdiagnozować. Poznanie źródła dolegliwości jest zatem kluczowe dla skutecznego leczenia. Poniżej przedstawiamy najczęstsze czynniki wywołujące te dolegliwości:

Napięciowy ból z tyłu głowy

Napięciowy ból głowy to najczęstsza przyczyna pierwotnych dolegliwości tego typu. Pierwotne bóle głowy nie są objawem innej choroby, lecz obejmują migrenę, napięciowe i klasterowe. Ból głowy napięciowy charakteryzuje się uczuciem ściskania lub napięcia wokół głowy, które może obejmować również tył głowy. Często jest więc opisywany jako uczucie opaski wokół głowy.

Bóle napięciowe mogą być spowodowane:

Stresem
Złą postawą podczas pracy przy komputerze
Przemęczeniem
Przewlekłym napięciem mięśni karku i pleców

Bóle napięciowe często pojawiają się pod koniec dnia pracy. Dodatkowo, bóle napięciowe mogą stać się przewlekłe.

Napięciowy ból głowy jest najczęstszą dolegliwością tego typu, dotykającą wielu osób pracujących przy komputerze. Ponadto napięciowy ból głowy często nasila się wieczorem. Co więcej, napięciowy ból często rozpoczyna się w karku, a następnie przenosi do głowy.

Osoby, które spędzają długie godziny przed ekranem komputera, są szczególnie narażone na napięciowy ból głowy. Garbienie się i wysuwanie głowy do przodu powoduje bowiem zwiększone napięcie mięśni łączących tył głowy z plecami, co w konsekwencji może prowadzić do bólu tyłu głowy. Tyłu głowy dotyczy również wiele innych problemów, gdyż sięgają tam mięśnie, których nadmierne napięcie może powodować dyskomfort. Dodatkowo tyłu głowy dotyczy wiele punktów spustowych. Co więcej, tyłu głowy często dotyczy dyskomfort związany z dyskopatią szyjną.

Ból mięśniowo-powięziowy i punkty spustowe

Ból z tyłu głowy może być również spowodowany przez mięśniowo-powięziowe punkty spustowe. Jest to rodzaj dolegliwości, która może promieniować do ucha oraz innych części głowy. Objawy są zazwyczaj jednostronne, choć mogą występować po obu stronach.

W mięśniach karku można znaleźć zgrubienia, które są bardzo bolesne przy ucisku – są to właśnie punkty spustowe. Dyskomfort może być pulsujący, ćmiący, palący, a czasem nawet elektryzujący. Pulsujący ból jest charakterystyczny dla niektórych rodzajów dolegliwości. Pulsujący ból może wskazywać na problemy naczyniowe. Pulsujący ból głowy wymaga dokładnej diagnostyki.

Dolegliwości zwykle nasilają się po długim siedzeniu przed komputerem oraz po przewianiu.

Neuralgia potyliczna

Neuralgia potyliczna (occipital neuralgia) to schorzenie, które powoduje silny ból głowy zlokalizowany z tyłu głowy lub za uchem. Silny ból głowy może być zatem objawem poważnych schorzeń. Ten dyskomfort jest często kłujący ból głowy, przypominający dźgnięcie nożem lub drażnienie prądem elektrycznym.

Neuralgia potyliczna wymaga specjalistycznego leczenia, ponieważ przyczyną jej jest podrażnienie lub ucisk nerwów potylicznych (większego i mniejszego). Nerwy te mogą zostać uciśnięte na skutek złej postawy, nieprawidłowego napięcia mięśni lub urazu, np. urazu smagnięcia biczem podczas wypadku samochodowego.

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego może wywoływać dyskomfort, który nasila się przy kręceniu głową oraz odchylaniu jej do tyłu. Zaburzenia ze strony stawów kręgosłupa szyjnego mogą również powodować dolegliwości z przodu głowy, szczególnie w okolicy czoła, skroni i nad okiem. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, odwiedź ten artykuł.

Szyjnopochodny ból głowy (cervicogenic headache) jest bezpośrednio związany ze zmianami w kręgosłupie szyjnym. Szyjnopochodny ból głowy często rozpoczyna się w karku, a następnie zazwyczaj przenosi się do głowy, gdzie może być odczuwany w skroniach lub za oczami. Niektórzy pacjenci odczuwają również dyskomfort w okolicy barków lub ramion.

Przepuklina kręgosłupa szyjnego

Przepuklina kręgosłupa szyjnego, będąca ciężką formą dyskopatii szyjnej, może powodować dolegliwości oraz objawy rwy barkowej. Dominującym objawem jest dyskomfort kończyny górnej, któremu towarzyszy ból karku promieniujący do głowy.

Zapalenie przyczepów ścięgien

Zapalenie lub zwyrodnienie przyczepów ścięgien (entezopatia lub tenidnopatia) może powodować ból z tyłu głowy, zlokalizowany nad karkiem. Na dole potylicy można wyczuć punkty, które są bardzo bolesne przy dotyku. Dolegliwości nasilają się więc podczas długiego siedzenia przed komputerem oraz skręcania i pochylania głowy.

Migrena

Migrenowe bóle głowy mogą powodować intensywnego bólu głowy, który często rozpoczyna się po jednej stronie głowy, a następnie może rozprzestrzeniać się do tyłu głowy. Intensywnego bólu głowy doświadcza wielu pacjentów z migreną. Migrena charakteryzuje się tętniącym, pulsującym bólem głowy oraz towarzyszącymi objawami, takimi jak:

Nudności lub wymioty
Aura (zaburzenia widzenia)
Nadwrażliwość na światło i dźwięk
Trudności z koncentracją

Migrena może być dziedziczna i dotyka około 12% populacji. Migrena często zaczyna się w jednej części głowy, a ponadto migrena może być wywoływana przez różne czynniki. W rezultacie migrena znacząco obniża jakość życia.

Migrenowe bóle głowy mogą być bardzo uciążliwe, a często migrenowe bóle głowy uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. W związku z tym migrenowe bóle głowy wymagają specjalistycznego leczenia.

Klasterowy ból głowy

Klasterowy ból głowy, choć rzadki, może być niezwykle dokuczliwy. Charakteryzuje się występowaniem w „klastrach” – okresach, które mogą trwać tygodnie lub miesiące, z następującymi po nich okresami remisji. Ten dyskomfort często zlokalizowany jest z tyłu głowy lub po bokach, może więc nasilać się w pozycji leżącej.

Podciśnienie śródczaszkowe

Podciśnienie śródczaszkowe (intracranial hypotension) to stan spowodowany niskim ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego w mózgu, który może powodować ból z tyłu głowy. Podciśnienie śródczaszkowe może być skutkiem punkcji lędźwiowej. Występuje, gdy płyn mózgowo-rdzeniowy wycieka z kręgosłupa, często po punkcji lędźwiowej lub innym zabiegu.

Charakterystyczną cechą dolegliwości związanej z podciśnieniem śródczaszkowym jest to, że zmniejsza się w pozycji leżącej, a nasila podczas siedzenia, stania, kaszlu lub wysiłku fizycznego.

Guz mózgu

Guz mózgu może powodować dyskomfort, który stopniowo się nasila. Guz mózgu wymaga natychmiastowej diagnostyki, ponieważ daje różnorodne objawy neurologiczne. Guz mózgu może wywoływać różne objawy w zależności od lokalizacji. Ten dyskomfort może być zlokalizowany w różnych częściach głowy, w tym z tyłu głowy. Inne objawy towarzyszące to zatem zmiany osobowości, problemy z równowagą, zaburzenia mowy i wzroku.

Krwotok podpajęczynówkowy

Krwotok podpajęczynówkowy to poważny stan medyczny, który może powodować nagły, intensywny dyskomfort, często opisywany jako „najgorszy w życiu”. Może obejmować również tył głowy i w związku z tym wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może powodować silne dolegliwości, którym towarzyszą gorączka, sztywność karku i nadwrażliwość na światło. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Ten stan wymaga zatem szybkiego działania.

Objawy bólu z tyłu głowy

Objawy napięciowych bólów głowy i innych rodzajów bólu potylicznego mogą się różnić w zależności od przyczyny. Objawy napięciowych bólów to przede wszystkim uczucie ścisku wokół głowy. Objawy napięciowych bólów mogą obejmować również dyskomfort karku. Oto najczęstsze symptomy:

Uczucie ścisku lub napięcia wokół głowy
Dyskomfort promieniujący od karku do tyłu głowy
Bolesność przy dotykaniu określonych punktów na potylicy
Nasilenie dolegliwości przy ruchach głowy
Sztywność karku
Zawroty głowy
Nudności (w przypadku migreny)
Nadwrażliwość na światło i dźwięk

Objawy towarzyszące bólom głowy mogą pomóc w diagnozie. W przypadku neuralgii potylicznej, poza silnym bólem z tyłu głowy, mogą wystąpić takie symptomy jak:

Dyskomfort i ucisk za oczami
Ostre, kłujące doznania przypominające porażenie prądem w karku i tyle głowy
Nadwrażliwość na światło
Bolesność skóry głowy
Dyskomfort przy ruchach szyi

Jednostronny ból głowy może wskazywać na migrenę, natomiast dolegliwości towarzyszące gorączce wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Dyskomfort wywołany wysiłkiem fizycznym powinien być zatem skonsultowany ze specjalistą. Kłujący ból głowy może z kolei wskazywać na neuralgię.

Leczenie bólu z tyłu głowy

Leczenie napięciowego bólu głowy i innych rodzajów dolegliwości z tyłu głowy zależy od przyczyny. Leczenie napięciowego bólu wymaga kompleksowego podejścia. Leczenie napięciowego bólu często obejmuje fizjoterapię. Skuteczna terapia wymaga więc właściwej diagnostyki. Oto najważniejsze metody:

Leczenie bólu mięśniowo-powięziowego

Terapia polega przede wszystkim na korekcji postawy. Fizjoterapeuta może zalecić specjalne ćwiczenia, które regularnie wykonywane przynoszą znaczną ulgę. Ważne jest zatem zwrócenie uwagi na ergonomię miejsca pracy.

W przypadku licznych punktów spustowych w mięśniach, skuteczną metodą jest ich rozbicie oraz wypłukanie i zneutralizowanie zakwaszenia za pomocą specjalnych zastrzyków. W lżejszych przypadkach wystarczająca może być natomiast terapia mięśniowo-powięziowa lub głęboki masaż, które przyczyniają się do redukcję bólu głowy.

Leczenie zapalenia przyczepów ścięgien

Terapia obejmuje wykonywanie ćwiczeń mających na celu korekcję postawy oraz poprawę ergonomii pracy. Przy uciążliwym bólu głowy, ulgę mogą przynieść zastrzyki przeciwzapalne do przyczepów mięśni, a w niektórych przypadkach również zastrzyki z osocza bogatopłytkowego.

Leczenie neuralgii potylicznej

W profilaktyce bólu głowy spowodowanego neuralgią potyliczną stosuje się ćwiczenia poprawiające postawę i odbarczające uciśnięte nerwy. Profilaktyce bólu głowy poświęca się coraz więcej uwagi. Pomocne mogą być również leki przeciwzapalne lub inne środki hamujące dolegliwości.

W trudniejszych przypadkach stosuje się:

Blokadę nerwu potyliczego
Neurolezję nerwu potylicznego
Implantację stymulatora nerwu
Leczenie operacyjne

Leczenie zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego

Terapia opiera się na rehabilitacji, stosowaniu leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych oraz poprawie ergonomii stanowiska pracy. Fizjoterapia odgrywa więc kluczową rolę w redukcję bólu głowy związanego z kręgosłupem szyjnym.

Leczenie bólu głowy wymaga indywidualnego podejścia i powinno uwzględniać jego przyczynę. Leczenie bólu głowy często obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i fizjoterapię. Leczenie bólu głowy powinno być zawsze konsultowane ze specjalistą.

Leczenie migreny

W przypadku migreny lekarz może przepisać leki zapobiegawcze, takie jak beta-blokery, oraz leki uśmierzające dyskomfort. Niektóre dostępne bez recepty środki są przeznaczone specjalnie do leczenia migreny, mogą jednak działać tylko przy łagodnych atakach.

Leczenie bólu klasterowego

Terapia klasterowego bólu głowy koncentruje się na skróceniu okresu dolegliwości, zmniejszeniu nasilenia ataków i zapobieganiu kolejnym epizodom. Może obejmować:

Tryptany (leki przeciwmigrenowe)
Leki przeciwzapalne, np. sterydy
Zastrzyki ze środkiem miejscowo znieczulającym
Leki zapobiegawcze

Naczynioruchowe bóle głowy, do których należy dolegliwość klasterowa, wymagają zatem specjalistycznego podejścia. Leczenie napięciowego bólu wymaga natomiast kompleksowej terapii. Leczenie napięciowego bólu powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Kiedy udać się do lekarza?

W przypadku nawracających bólach głowy, które utrzymują się przez dłuższy czas lub zakłócają codzienne funkcjonowanie, należy skonsultować się z lekarzem. Nawracających bólach głowy nie należy lekceważyć. W przypadku nawracających bólach głowy warto prowadzić dziennik dolegliwości. Szczególnie ważne jest to, gdy:

Dolegliwości nie ustępują po kilku dniach
Intensywny dyskomfort budzi ze snu
Objawy pojawiają się nagle i są bardzo silne
Towarzyszą im inne niepokojące symptomy, takie jak gorączka, sztywność karku, dezorientacja
Zauważasz zmiany w charakterze dolegliwości

Nagły, silny dyskomfort, zwłaszcza gdy towarzyszy mu gorączka, sztywność karku lub zmiany świadomości, wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, gdyż może wskazywać na poważne schorzenie, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy krwotok podpajęczynówkowy.

Wtórne bóle głowy są objawem innej choroby, dlatego wymagają dokładnej diagnostyki. Bóle wtórne głowy mogą wskazywać na poważne schorzenia. W przypadku występowania dolegliwości wraz z innymi niepokojącymi objawami, jak wymioty czy zaburzenia widzenia, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Ostry ból głowy, który pojawia się nagle i jest bardzo intensywny, nazywany „bólem głowy jak grom z jasnego nieba”, wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Napady bólu głowy, które regularnie budzą ze snu, również powinny być skonsultowane ze specjalistą. Uciążliwy ból głowy znacząco obniża jakość życia pacjenta.

Profilaktyka bólu z tyłu głowy

Aby zapobiegać dolegliwościom z tyłu głowy, warto zatem stosować się do następujących zaleceń:

Dbaj o prawidłową postawę, szczególnie podczas pracy przy komputerze
Stosuj ergonomiczne meble i akcesoria w miejscu pracy
Rób regularne przerwy podczas długotrwałej pracy siedzącej
Wykonuj ćwiczenia wzmacniające mięśnie karku i pleców
Unikaj stresu lub naucz się technik relaksacyjnych
Wysypiaj się regularnie
Unikaj znanych czynników wywołujących dyskomfort, takich jak niektóre pokarmy czy napoje

Podsumowanie

Ból z tyłu głowy może być spowodowany wieloma czynnikami – od napięcia mięśniowego po poważniejsze schorzenia. Najczęstszą przyczyną bólu głowy są czynniki napięciowe, a u osób pracujących przy komputerze często jest to nieprawidłowa postawa. Kluczem do skutecznego leczenia jest więc właściwa diagnoza przyczyny dolegliwości. Aby poznać inne spojrzenie na bóle głowy, warto zapoznać się z dedykowanym artykułem na ten temat. Więcej informacji o bólu głowy znajdziesz również na portalach Healthline oraz Medycyna Praktyczna.

Pamiętaj, że odpowiednia profilaktyka, dbałość o postawę i ergonomię miejsca pracy oraz regularna aktywność fizyczna mogą znacząco przyczynić się do zmniejszenia częstotliwości i intensywności dolegliwości z tyłu głowy oraz dążyć do redukcję bólu głowy na dłuższą metę.

Większość dolegliwości można skutecznie leczyć, poprawiając tym samym jakość życia pacjentów. W przypadku wtórnych bólów głowy, będących objawem poważniejszych schorzeń, kluczowe jest natomiast szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Jednostronny ból głowy może wymagać specjalnego podejścia terapeutycznego.